HANS BEERENDS gaat op zoek bij iemand uit de sector die het verdient om in de schijnwerpers te staan. Dit keer richt hij deze op Ralf Bodelier, die deze zomer promoveerde op het denken over wereldburgerschap.
Als afgestudeerd historicus en theoloog stortte Ralf Bodelier (1961) zich in de jaren ’80 op de moord van zes miljoen joden door het naziregime. De feiten vervulde hem met walging en verbijstering. Maar minstens zo verbijsterend vond hij het grote zwijgen van de internationale gemeenschap. Hij publiceerde zijn eerste boek hierover, hield lezingen in opdracht van het Joods Historisch Museum en doceerde er over op universiteiten en hogescholen.
Op zijn 33e werd hij verliefd op journaliste Mirjam Vossen, reisde met haar een half jaar door Afrika en raakte opnieuw verbijsterd. Deze keer door de extreme armoede, de oprukkende aids-epidemie, en opnieuw, door het grote zwijgen van de internationale gemeenschap.
Zijn proefschrift over wereldburgerschap waarop hij 28 juni van dit jaar promoveerde, past in deze jarenlange betrokkenheid. Na bestudering van vijf denkers over wereldburgerschap (achtereenvolgens Diogenes, Aurelius, Kant, Levinas en Sen) constateert hij een evolutionaire lijn.
We lijken zelfs op een kantelpunt in de geschiedenis te staan. Denken en handelen als een wereldburger zou wel eens de norm kunnen worden. Dat lijkt me een zeer optimistisch geluid en mijn eerste kritische vraag luidde dan ook: Hoe weet je dat zo zeker?
“Ho ho ho” reageert hij terughoudend als een echte wetenschapper. “Ik beweer niet dat dit absoluut gebeurt, ik beschrijf slechts een aantal waarschijnlijke ontwikkelingen.”
“Emoties die gepaard gaan met de huidige globalisering zijn angst en empathie. De angst voor verlies van werk of verlies van identiteit neemt toe. Maar tegelijkertijd zie je een toename van betrokkenheid met de hongerige medewereldburger. Mijn veronderstelling, en dat mag je hoopvol noemen, is dat de empathie het uiteindelijk zal winnen van de angst.”
“Ik baseer dit onder anderen op de introductie van de armoedemeter Human Development Index die in plaats kwam van het meten van het BNP, de aanname van de Millenniumdoelen, meer aandacht voor mensenrechten, de opkomst van Human Security waarbij de veiligheid van de mens centraal staat en niet langer die van de staat Zie de interventie in Libië ter voorkoming van massaslachtingen. Allemaal ontwikkelingen op internationaal niveau die lang niet ver genoeg gaan, maar als een eerste aanzet een duidelijk signaal afgeven.”
Voeg daar aan toe de enorme toename van initiatieven van gewone burgers om iets aan armoede te doen en de positieve wijze waarop veel grote ondernemingen daarop reageren. Natuurlijk leidt dit allemaal niet tot het paradijs op aarde, maar het is wel een mentaliteit die vijftig, zestig jaar geleden niet bestond. In die jaren moest een beginnende derde wereldbeweging opboksen tegen een publieke opinie die armoede vooral zag als een gevolg van luiheid, domheid en een teveel of tekort aan water.”
De huidige empathie zal steeds meer invloed krijgen op het beleid van overheid en bedrijfsleven, meent Ralf Bodelier. “Wat we wel weer moeten leren is het praten vanuit morele normen. Sterk aangejaagd door het marktdenken sinds de jaren ’90 en onder druk van bewegingen als de PVV, kreeg het praten vanuit een morele betrokkenheid het etiket van softe naïviteit.”
“Zelfs de ontwikkelingsorganisaties beargumenteerden onlangs hun standpunt met nationalistische argumenten. Ontwikkelingshulp zou goed zijn voor ónze economie. Dat zal best waar zijn, maar ontwikkelingshulp is er niet voor ons maar voor hén.”
Thuisgekomen las ik Bodeliers vuistdikke proefschrift, verschenen als “Kosmopoliet & Krottenwijk“ nog eens na en ik verheugde mij over dit wereldperspectief.