Ralf Bodelier, Financieel Dagblad, 22 augustus 2020

Déze column, ‘Anderzijds’, gaat over de vooruitgang. Terwijl de meeste columnisten zich richten op problemen -de ramp in Beiroet, hittegolven en corona- wilde ik iets anders laten zien. Dat rampen zoals in Beiroet steeds uitzonderlijker worden. Of dat we steeds beter in staat zijn om ons tegen de hitte te beschermen. En dat we binnen een jaar een vaccin hebben tegen corona, terwijl de ontwikkeling van het laatste vaccin, dat tegen ebola, maar liefst vijf jaar duurde.
We blijven, kortom, vooruitgang boeken. Maar wie daar te vaak op wijst, roept ook irritatie op. Spreken over vooruitgang, ondergraaft immers het modieuze pessimisme dat we met zijn allen naar de Filistijnen gaan.

Dat pessimisme vertrekt bij wat je het ‘perfecte heden’ kunt noemen. Je bedenkt eerst hoe het er vandaag idealiter uit had kunnen zien, en wel op grond van al onze kennis, middelen en mogelijkheden. Vervolgens oordeel je vanuit dat ‘perfecte heden’ over onze concrete, dagelijkse werkelijkheid. En dan is het resultaat inderdaad bedroevend. In een perfect heden was er in Beiroet geen ammoniumsulfaat opgeslagen, zou de uitstoot van CO2 zijn gehalveerd en had China zijn markten in levende dieren allang verboden.

Mijn optimisme vertrekt in het ‘imperfecte verleden’. Ik analyseer eerst hoe het vroeger was, laten we zeggen in 1920, 1950 of 1990. Vervolgens kijk ik hoe we er vandaag voorstaan. En dan is het resultaat bijzonder bemoedigend. We worden, wereldwijd, ouder, rijker, gezonder, slimmer, vreedzamer en toleranter. Bovendien leren we van de geschiedenis. Sinds ‘Beiroet’ zullen we geen tonnen ammoniumnitraat meer opslaan in oude graansilo’s.

Het modieuze pessimisme leidt nogal eens tot cynisme. ‘Het had zo mooi kunnen zijn, we hebben er niets van gebakken.’ Daarentegen kan vooruitgangsoptimisme leiden tot naïviteit. ‘Omdat we met zijn allen al zoveel hebben bereikt, zal de rest ook wel lukken.’ In beide gevallen komt het er op aan te blijven dromen. Te blijven onderzoeken hoe het beter kan. En hoe we kunnen leren van anderen.
De volgende week hervat ik op deze plaats mijn voettocht van Jeruzalem naar Bouillon. Ook in deze ‘Omgekeerde Kruistocht’ ga ik op zoek naar de vooruitgang. Om te beginnen in Turkije.