Financieel Dagblad 29 februari 2020
In de kerk van het Heilig Graf in Jeruzalem herinnert niets meer aan Godfried van Bouillon, een van de leiders van de Eerste Kruistocht (1096-1099). Toch is hij hier in 1100 bijgezet. Met oude plattegronden lokaliseer ik het graf. Ik zet er mijn rugzak neer, wacht een halve minuut en hang hem weer over mijn schouder. Dan verlaat ik de kerk en begin aan mijn 4500 kilometer omgekeerde kruistocht van Jeruzalem naar Bouillon. Toeval of niet, wanneer ik het gebouw verlaat, beginnen de klokken te beieren. Na enige seconden krijgen ze gezelschap van de oproep tot gebed uit de naast gelegen Omarmoskee.
Het is een symbolisch vertrek. Want ik wil dit jaar immers schrijven over concrete oplossingen rond grote problemen in het Midden-Oosten, Klein-Azië en Oost-Europa, het gebied waar Godfried doorheen marcheerde. En die wederzijdse tolerantie van klokgebeier én oproep tot gebed, dat ís zo’n oplossing. Het klokgelui is storend voor moslims, de oproep tot gebed irriteert christenen. Maar beide groeperingen lijken het niet meer in hun hoofd te halen de herrie van hun concurrent af te straffen. Anders zorgt de Joodse staat er wel voor dat ze elkaar niet naar het leven staan.
In de tijd van Godfried was dat wel anders. Zijn intocht in Jeruzalem op 15 juli 1096 ging gepaard met een gruwelijke massamoord, waarin geen enkele jood of moslim werd gespaard. ‘Sommige heidenen werden genadiglijk onthoofd’, meldde een van de kruisvaarders vrolijk. ‘Anderen werden doorboord met pijlen en nog weer anderen eerst langdurig gemarteld en daarna in verzengende vuren verbrand. In de huizen en straten lagen stapels hoofden, handen en voeten’.
Vervolgens, zo meldt een kroniekschrijver, gingen de kruisvaarders, druipend van het bloed maar ‘verheugd van hart en wenend van onuitsprekelijke blijdschap naar het Heilig Graf van onze heiland Jezus om hun geloof te belijden’.
We realiseren het ons niet, maar niemand onder de kruisvaarders vond dit problematisch. In het Europese christendom waren vroomheid en wreedheid onlosmakelijk verbonden. Vandaag behoren onze christelijke kerken tot de grootste voorvechters van gerechtigheid, geweldloosheid en tolerantie. ‘Mijn God’, denk ik, lopend door de steegjes van Jeruzalem. ‘Wat zijn we erop vooruitgegaan.’