[Volkskrant 17 maart 2018. Door Marjon Bolwijn

OUDE STANDPUNT

‘De wereldbevolking groeit te hard. Zij moet worden afgeremd, anders ontstaan er oorlogen om water, voedseltekorten bij gebrek aan landbouwgrond en uitputting van grondstoffen. Er is letterlijk geen plaats voor honderden miljoenen mensen erbij want een groot deel van de wereld bestaat uit woestijn, hooggebergte en ijsvlakten. Op mijn middelbare school hingen posters van een dikke, zwetende aardbol die zo vol was, dat er mensen vanaf vielen. Het was een actieposter van de milieubeweging. De docenten maatschappijleer en aardrijkskunde hielden zorgelijke verhalen over de dreigende overbevolking. Thuis vertelden mijn ouders dat we het kraanwater niet mocht laten stromen tijdens het tanden poetsen om een watertekort te helpen voorkomen.

Als puber lag ik wakker van het dreigende lot van de wereld. Mijn rampscenario’s over bevolkingsgroei duurden voort tot in de jaren ’90 van de vorige eeuw. Ik was inmiddels docent aan de Academie voor de Journalistiek in Tilburg en ging met een groep studenten op excursie naar Israël. Sinds 1948 was de bevolking in dit kleine land van 1 miljoen toegenomen tot 5 miljoen. Ik vertelde uitgebreid over de gevaarlijke cocktail van snelle bevolkingsgroei, onvruchtbare woestijngebieden en de smalle rivier de Jordaan, de waterbron voor Israël, Jordanië én een deel van Syrië. Dat moest wel uitlopen op een oorlog om water.’

HET KANTELPUNT

‘Tijdens mijn studie las ik een tekst van kerkvader Tertullianus. De goede man schreef rond het jaar 200, een eeuw waarin er nog geen 250 miljoen mensen op de aarde rondliepen tegenover 7,6 miljard nu: ‘Nog nooit was de aarde zo vol gebouwd. Nog nooit was de aarde zo onderworpen als vandaag, overal zie je de krioelende mensenmassa’s. Onze aantallen zijn inmiddels zo belastend voor de wereld dat deze ons niet meer kan voeden.’ Ik dacht: nondedju, het maakt niet uit hoeveel mensen er op aarde rondlopen, we vinden het altijd te veel. Aristoteles maakte zich er in de 4^e eeuw voor Christus immers ook al druk om. En in 1789 hadden we dominee Maltus die pleitte voor uithongering en het verspreiden van malaria om overbevolking tegen te gaan. Het echte keerpunt kwam voor mij begin deze eeuw tijdens mijn reizen door Afrika, China en India; gebieden met een explosieve bevolkingsgroei. Overal zag ik dat de inwoners gemiddeld rijker en gezonder worden, langer leven. In een groot ziekenhuis in Malawi had elke patiënt een eigen bed. Tien jaar eerder had ik gezien hoe in hetzelfde ziekenhuis een net bevallen vrouw haar bed moest delen met een stervende, met nog drie patiënten er omheen voor wie geen plek was. De hel. In Israël zag ik vanuit de bus tussen Tel Aviv en Jeruzalem groene vlaktes die tijdens een eerdere reis nog dor waren. Hoezo oorlog om water en toenemende armoede?’

NIEUWE STANDPUNT

‘We kunnen de bevolkingsgroei aan. Laat maar komen, die extra 2,5 miljard mensen die de Verenigde Naties tot 2050 verwachten. Het is niet iets om alarmistisch over te doen. Mensen zijn niet alleen consumenten en vernietigers, maar ook producenten en scheppers. Terwijl de bevolking de afgelopen zestig jaar met 4,5 miljard sneller toenam dan ooit, zijn armoede en honger gehalveerd en is de mens slimmer geworden. De technologie ontwikkelt zich razendsnel en maakt mogelijk wat we voor onmogelijk hielden. We zijn, zoals in Israël is te zien, in staat om zeewater te zuiveren tot zoet drinkwater en woestijngrond vruchtbaar te maken. We boren alternatieve energiebronnen aan. We kunnen meer landbouwproducten produceren op minder grond. Zie de verticale teelt van groenten in glazen wolkenkrabbers in Singapore, en de komende productie van kweekvlees. We hoeven dus niet te vrezen voor tekort aan plekken om te wonen en voedsel te verbouwen. Ondanks de bevolkingsgroei zijn we er enorm op vooruitgegaan. Niet dat we achterover kunnen leunen. Een wereldbevolking van 10 miljard in 2050 kunnen voeden zal niet zonder slag of stoot gaan. Maar ik heb er vertrouwen in dat het gaat lukken. De mens heeft een groot oplossend vermogen.’

EFFECT

‘Mijn sombere levenshouding is veranderd in een positieve. De bevolkingsgroei ligt aan de basis van somberheid over klimaatverandering, migratie, geweld en voedseltekort. Over al die ontwikkelingen ben ik optimistischer gaan denken. Ik ben gaan inzien dat angsten de werkelijkheid kunnen overschreeuwen. Ook ben ik doelgerichter geworden in mijn activisme. Ik investeer een substantieel deel van mijn inkomen in de scholing en gezondheid van Afrikaanse kinderen. Afrika kent de snelste bevolkingsgroei en is het laatste continent dat in ontwikkeling nog moet aanhaken bij de rest van de wereld. Ontwikkeling en welvaart leiden bovendien tot kleinere gezinnen. Investeren in onderwijs en gezondheidszorg is volgens mij de manier, want alleen gezonde, geschoolde mensen hebben de vaardigheden een land op te bouwen en de gevolgen van bevolkingsgroei op te vangen.’