Limburger / Limburgs Dagblad, Brabants Dagblad, Eindhovens Dagblad, BN/deStem 8-11 april 2014

De presentatie van het vijfde rapport over de opwarming van de aarde ging gepaard met een relletje. Een van de belangrijkste auteurs, de Nederlandse econoom Richard Tol, liet zijn naam schrappen uit het colofon. Volgens Tol levert de klimaatverandering ons ook voordelen op. Bovendien valt het probleem op te lossen. Deze nuchtere boodschap moet worden gehoord, schrijft Ralf Bodelier. 

De aarde warmt op en de mens is de oorzaak. Maar hoeveel warmt de aarde deze eeuw op? Hoe schadelijk is die opwarming? En is het mogelijk om de problemen op te vangen?Elke vijf jaar publiceert het IPCC, het ‘International Planet on Climate Change’, een rapport vol antwoorden op deze vragen. Afgelopen week was het weer zo ver. Vrolijk kun je het rapport niet noemen. Het opwarmende klimaat tast niet alleen koraalriffen en gletsjers aan, ook onze voedselvoorziening kan in gevaar komen. Deze treft niet alleen de allerarmsten in Afrika en Azië, ook wij krijgen er last van. Omdat een hongerige man bovendien een gevaarlijke man is, liggen burgeroorlogen op de loer.
Dit klimaatrapport is geen lichte kost. Meer dan 1200 onderzoekers schrijven mee aan dertig hoofdstukken van samen over de 2600 pagina’s. Vrijwel niemand leest zo’n rapport in zijn geheel, laat staan dat iemand het allemaal begrijpt. Daarom levert het IPCC er een samenvatting bij van ruim 40 pagina’s.

En dat is vragen om moeilijkheden. Want een dergelijke samenvatting gaat onvermijdelijk ten koste van de vele nuances en relativeringen die de 1200 onderzoekers maken. In de samenvatting staat het allemaal veel harder, simpeler en ongenuanceerder. Daarom zijn er bij het verschijnen van de samenvattingen altijd wetenschappers die hun naam uit het rapport willen schrappen. Een enkeling vindt dat de samenvatting nóg harder en alarmerender moet zijn. De meesten menen dat het IPCC veel te dramatisch doet over de klimaatverandering.

Bij de samenvatting van vorige week had ik deze kritiek niet verwacht. Meer dan in alle voorgaande rapporten schrijven de samenvatters hoe lastig het is om voorspellingen te doen en hoe onvoorspelbaar de toekomst is. Bovendien lijken ze veel optimistischer over onze mogelijkheden om de grootste gevaren af te wenden.

Schreven ze in 2007 alleen nog maar dat Afrika steeds droger wordt, deze keer schrijven ze ook dat Afrikaanse boeren nieuwe technieken gaan gebruiken om met minder water toch meer opbrengst te krijgen. Ook melden ze nu dat Afrikaanse overheden zich al stevig voorbereiden op de klimaatverandering.

Bovendien zijn een aantal alarmistische voorspellingen uit eerdere rapporten vrijwel verdwenen zijn. In 2007 meende het IPCC nog dat verwoestende stormen en orkanen al flink toe namen, in het huidige rapport staat slechts dat er een risico is op meer stormen en orkanen. In 2007 schreef het IPCC nog dat de klimaatverandering zou leiden tot het uitsterven van wel 30 procent van alle soorten dieren en planten. Nu staan in de samenvatting geen percentages meer. Het blijkt zelfs niet zeker of klimaatverandering wel tot het uitsterven van soorten leidt.

Voor professor Richard Tol is het nog veel te weinig. De gerenommeerde Nederlandse klimaateconoom is een van zwaargewichten in het IPCC en trok zich afgelopen week uit de organisatie terug. Zijn bezwaren staan in een artikel in het onlangs verschenen boek How much have global problems cost the world? (Cambridge, 2013). Hier berekent Tol in harde dollars hoeveel de klimaatverandering ons tot nu toe heeft gekost.

Veel, zo zou je verwachten. Droogtes, overstromingen en het ophogen van dijken kosten immers handenvol geld. Maar de berekening die Tol maakt is ronduit verrassend: door de klimaatverandering verdienden we de afgelopen eeuw veel meer geld dan we verloren zijn. Tol schat dat wij, wereldwijd, ongeveer 1,4 procent van ons BNP aan de klimaatverandering te danken hebben. Wij werden onder meer rijker omdat de uitstoot van broeikasgassen onze landbouw enorm opjoeg. CO2 is immers mest voor planten en niet voor niets pompen tuinbouwers CO2 in hun broeikassen. Ook gingen we er op vooruit omdat we door de warmere winters steeds minder energie nodig hebben om onze huizen te verwarmen.

En wat nog mooier is: ook de komende 25 jaar blijven we er in het Westen nog op vooruitgaan. Helaas beginnen de voordelen van de klimaatverandering rond 2040 te dalen en rond 2080 nemen de kosten toe. Voor die tijd moeten we iets nieuws verzinnen om de stijgende temperaturen het hoofd te bieden. Hoe eerder we dat doen, hoe beter dat overigens is. Want terwijl het Westen nog flink verdient, is het Zuiden al aan het betalen.
Richard Tol twijfelt er niet over dat we inderdaad oplossingen zullen vinden. Dat hebben we altijd al gedaan, dus waarom zou het ook nu niet gebeuren? Het is een boodschap die gehoord moet worden.