Zonder dat ze een overtreding of misdrijf begingen, belanden jaarlijks tienduizend vluchtelingen voor langere tijd in een Nederlandse gevangenis. De Congolese asielzoeker Mkimbizi Gerezani zat vier maanden in ‘vreemdelingendetentie’ en noemt het regime onmenselijk en onbegrijpelijk. ‘Nederland, trek je de internationale kritiek aan en bedenkt asjeblieft iets beters dan het opsluiten van onschuldige mensen.’ (Opgetekend door Ralf Bodelier, Brabants Dagblad, 5 oktober 2012)

Ik ken de gevangenissen in Congo. Het leven dat je daar leidt is miserabel. Doorlopend word je geslagen en wanneer je de gevangenis verlaat, zit je onder de littekens. Maar dieper zitten de emotionele littekens die ik in de Nederlandse gevangenis opliep. Wanneer ik het zwart-witte busje van de ‘Dienst Justitiële inrichtingen’ voorbij zie rijden, begint mijn hoofd pijn te doen. Ik word zo emotioneel dat ik weg moet kijken.
Zo’n tien jaar geleden ontvluchtte ik Kivu, de Congolese streek die grenst aan Rwanda. Onze ellende begon nadat in 1994 de moordenaars van bijna een miljoen Rwandese Tutsi Congo binnenvluchtten. Overal in Kivu wordt sindsdien geroofd, verkracht en gedood. Toen op een dag ons huis werd overvallen en leeggeplunderd, voelden wij ons gedwongen om te vluchten. Alleen onze vader bleef achter. Niet veel later werd ook hij vermoord.

Omdat Congo in die tijd als onveilig gold, mocht ik in Nederland aan een asielprocedure beginnen, waar ik nu, elf jaar later, nog steeds in zit. Ik woonde in een asielzoekerscentrum en moest elke week naar het politiebureau om te stempelen. Op een ochtend legde de politie mij een document voor en vroeg me te tekenen. Ik moest verklaren dat ik vrijwillig en binnen afzienbare tijd terug zou keren naar Congo. De Raad van State had, zo bleek, Congo veilig verklaard.
Ik weigerde mijn handtekening te zetten, want als voormalig vluchteling uit Kivu, zou ik mijn terugkeer naar Congo waarschijnlijk niet overleven. De politie liet me niet meer gaan en sloot me drie dagen lang op in een politiecel. Maar ik ben geen misdadiger, ik heb niemand bestolen of erger. Ik wil alleen maar leven. Mijn enige ‘misdaad’ was het niet tekenen van mijn eigen doodvonnis.
Vervolgens bracht een zwart-wit busje me naar een gevangenis in Zeist waar ik werd ondergebracht in ‘vreemdelingendetentie’. Leven in vreemdelingendetentie is vreselijk. Bijna tienduizend, volstrekt onschuldige mensen zoals ik, worden jaarlijks gevangen gezet omdat ze niet terug willen of kunnen naar het land dat ze eerder ontvluchtten.
Ik zat met drie andere mannen in een cel. En dat 22 uur per dag, want alleen ‘s ochtends en ’s avonds mag je één uurtje luchten. Bij veroordeelde moordenaars of verkrachters is dat heel anders: die hoeven vaak alleen ‘s nachts in hun cel, zitten er alleen of met zijn tweeën, mogen overdag onderwijs volgen, sporten en werken. Maar wij, gedetineerde vreemdelingen, zitten zeven dagen per week, 22 uur per dag naar elkaar te kijken, te piekeren en ja, te huilen.
We hebben geen idee hoe lang we in de gevangenis moeten blijven. Terwijl een veroordeelde misda-diger tot op de dag weet hoe lang zijn straf zal duren, heb je in vreemdelingendetentie geen flauw idee. Zijn het dagen, weken, maanden? In mijn cel gleed iedereen weg in depressie. Een man zat er al acht maanden. Wanneer hij weer urenlang huilde, probeerden we hem op te vrolijken door basketbal te spelen met een rol wc-papier en een prullenbak. Iets anders hadden we niet.
Na vier maanden werd ik vrijgelaten omdat een advocaat de rechter kon overtuigen dat in mijn geval vormfouten waren gemaakt. Ik kreeg een voorlopige verblijfsvergunning, begon te studeren en vol-tooide zowel een HBO-opleiding als een universitaire studie. Ik heb een dochtertje van drie jaar. Helaas loopt de voorlopige vergunning deze maand af. Ik hoorde dat er alweer voorbereidingen worden ge-troffen om me uit te zetten.
Wat moet ik doen? In Congo is weer oorlog, ditmaal tussen de regering in de hoofdstad Kinshasa en de in Kivu opererende rebellengroep M23. Zodra ik in Kinshasa land, loop ik direct gevaar te worden opgepakt, gemarteld of erger. Wanneer ik niet ga, wordt ik hier in Nederland weer gearresteerd om voor maanden achter de tralies te verdwijnen. Ik kan geen kant op.
Ik begrijp heel goed dat Nederland ook met mij geen kant op kan. Regels zijn er niet voor niets, en je kunt als klein land je deur ook niet voor iedereen open zetten. Daar gaat het me ook niet om. Er is maar één verzoek aan de Nederlandse regering. Asjeblieft, stop met het wrede gevangenisregime dat ‘vreemdelingendetentie’ heet. Trek je de kritiek van onder meer de Verenigde Naties en je eigen Ombudsman aan, en bedenk iets beters voor onschuldige mensen die maar één ding willen, en dat is simpelweg: leven.

Mkimbizi Gerezani is de schuilnaam van een van de detineerden die dinsdagavond 9 oktober hun verhaal vertellen tijdens het Wereldpodium ‘In het land van Slot & Grendel’. Tijdens dit Wereldpodium, in samenwerking met Amnesty International en in Theater de Nwe Vorst, staat de vraag centraal hoe Nederland op een meer humane wijze met asielzoekers om kan gaan.