Wanneer de media deze weken terugblikken op 2023, zal de boodschap somber zijn. Zoals in alle jaren zullen kranten en journaals weer de nadruk leggen op oorlogen, ongevallen en klimaatverandering. Ralf Bodelier kijkt daarentegen naar de trends. Ook dit jaar werden we, in Limburg en wereldwijd, weer wat veiliger, rijker en gezonder. Al kon je maar beter geboren worden in Simpelveld dan in Kerkrade.
Ralf Bodelier. Navenant, december 2023
‘Misschien was 2023 wel het beste jaar om in geboren te worden.’ Bij tijd en wijle opper ik het idee in lezingen en voordrachten. De reactie laat zich raden: ‘Lees je geen kranten? Kijk je nooit naar het journaal? Kreeg je niet mee dat er een gruwelijke oorlogen is in Palestina? Dat we midden in een klimaatcrisis zitten? ‘Onder welke steen woon jij?’ ‘Idioot!’
Nee, dat laatste, dat zeggen mijn toehoorders gelukkig niet. Wel zijn er meewarige blikken wanneer ik vertel dat onze wereld als geheel er, stapje voor stapje, met vallen en opstaan, beter op wordt. En dat het leven in Nederland en Limburg er ook in 2023 weer wat fijner op werd.
Wat we elke dag horen is uiteraard het slechtste nieuws. Ook ik lees het en gruw ervan. De vreselijke oorlog tussen Israël en Hamas. En die in Oekraïne en de Afrikaanse Maghreb. Al even slecht nieuws is dat wereldwijd de vrijheid van mensen terug blijft lopen. Het is de vrijheid om te zeggen wat je denkt en om de regering te kiezen die je wil. Die daling zette in rond 2005 en het einde is nog niet in zicht. En dan zijn er uiteraard nog de doorgaande zorgen om klimaat, natuur en milieu.
Beste jaar?
Toch waag ik het te stellen dat er misschien geen beter jaar was om in geboren te worden dan 2023. Dat we, gemiddeld en wereldwijd, weer veiliger, gezonder, rijker en gelukkiger werden dan in 2022, 2021, 2020 en alle voorgaande jaren.
Dat ik dit met droge ogen beweer, komt door de ‘gouden standaard’ om vooruitgang te meten. En die gouden standaard is onze levensverwachting. Dat is het aantal jaren die we bij onze geboorte mogen verwachten om te leven. Zo was de levensverwachting van mijn grootvader Piet Bodelier, in geboren in Vaals in 1902, nog geen 50 jaar. Mijn vader, Peter Bodelier, geboren in 1928, mocht verwachten 62 jaar te worden. Ik, geboren in 1961, mocht hopen op 73 jaar, terwijl mijn in oktober geboren achterneefje Otis Jansen ervan uit mag gaan 82 jaar te worden.
Gerekend van Piet Bodelier tot Otis Jansen, kregen we er in Nederland 32 jaar aan levensverwachting bij. Dat zijn meer dan drie uur per dag. En in die 32 jaar zit alles: onze gezondheidszorg verbeterde, pokken, tyfus, cholera, difterie en polio verdwenen, de kans om te sterven in oorlog, aan extreem weer en ongevallen nam af, vrouwen en homo’s emancipeerden, het onderwijs ging erop vooruit, de welvaart nam enorm toe, we kregen meer vrije tijd, verrichten minder zwaar werk, ademen gezondere lucht, we eten gevarieerder; afijn, de lijst is lang. En waarschijnlijk wordt hij nog langer. Want deskundigen verwachten dat we er 2040 weer vier jaar bij hebben. Dan tikken we een levensverwachting aan van 86 jaar.
En dat alles gebeurde niet alleen in Nederland. Wereldwijd liep de levensverwachting op. Het snelst gebeurde dit in de armste landen ter wereld. In het nu zo zwaar getroffen Oekraïne steeg de levensverwachting tussen 1950 en 2020 met tien jaar, in het dramatische Palestina met 28 jaar en in het armste land ter wereld, het Afrikaanse Malawi, met maar liefst 32 jaar.
Uitzonderingen
Ik weet ’t: het zijn cijfers. En die spreken onze verbeelding minder aan dan verhalen en anekdotes. En toch hebben we die cijfers nodig. Wie cijfers negeert en alleen naar het journaal kijkt, ziet nooit de regel. Hij ziet alleen maar de vervelende uitzonderingen op die regel. Het journaal vertelt ons wel wanneer een vliegtuig is neergestort, maar niet dat vliegen met de dag veiliger wordt. Het brengt wel die gruwelijke moord, niet dat het aantal moorden in Nederland halveerde van 260 in 1993 naar zo’n 120 in 2023.
En cijfers doen nog iets: ze laten zien waar het beter gaat en waar het juist minder goed gaat. En waar we dus wat minder of veel meer aandacht aan zouden moeten besteden. Zo is de gemiddelde levensverwachting in Nederland dan wel 82 jaar, maar er zijn grote regionale verschillen. In de Limburgse gemeente Simpelveld is de levensverwachting maar liefst 85 jaar, in Nederweert en Voerendaal is hij 84.
Daarentegen mag een pasgeboren baby in het nabijgelegen Landgraaf en Heerlen verwachten om 79 jaar te worden en in Kerkrade maar 78 jaar. Tussen Kerkrade en Simpelveld gaapt een verschil van zeven jaar. Dit is onacceptabel. Wie zich afvraagt waar we in 2024 veel meer geld, aandacht en energie in moeten steken, weet op grond van onze gouden standaard dat we in Kerkrade, Heerlen en Landgraaf moeten zijn.