Over mijn voetreis Jeruzalem-Bouillon publiceer ik wekelijks in het Financieel Dagblad en de Groene Amsterdammer. Een pro-Palestijnse organisatie met de naam ‘The Rights Forum’ heeft bezwaren tegen mijn stukken en riep haar leden half maart op brieven naar de hoofdredactie van het Financieel Dagblad te sturen. Kennelijk moest worden geprotesteerd tegen het feit dat deze krant mijn columns überhaupt publiceert. Inderdaad heeft de hoofdredactie van het FD meerdere reacties ontvangen.

The Rights Forum keerde zich expliciet tegen twee van mijn zaterdagcolums. Dat waren de column ‘jodenhaat‘ van 14 maart 2020 en de column ’75 procent drinkwater uit zeewater’ van 21 maart.

Ook werden brieven als artikelen op de site van TRF gepubliceerd. Mede op verzoek van de hoofdredactie heb ik op de eerste twee brieven van The Rights Forum inhoudelijk gereageerd. Deze reactie werd niet op de site van TRF geplaatst.

Daarom plaats ik deze alsnog hieronder. Omdat één van de brieven/artikelen inmiddels weer van de site van TRF is gehaald, neem ik die brief volledig op in onderstaande tekst.
De teneur van mijn beide reacties is in een zin samen te vatten: ‘The Rights Forum informeert u tendentieus en onvolledig.’

Een eerste brief die ik beantwoordde is van Xander de Rijk. Hij is bestuurslid van The Rights Forum, iets wat hij overigens in zijn brief aan de FD-redactie niet vermeldt. Zijn tekst publiceer ik integraal en cursief. (De ‘geachte heer Bonjer’ in de aanhef, is Jan Bonjer, hoofdredacteur van het FD.)

Xander de Rijk: Geachte heer Bonjer,
Op 21 maart 2020 publiceerde u een artikel van Ralf Bodelier in uw krant onder de titel “75% drinkwater uit zeewater”. Dit artikel is onvolledig, eenzijdig, maakt zich schuldig aan stemmingmakerij en gaat geheel voorbij aan de werkelijkheid

Mijn reactie:
Xander de Rijk heeft (evenals de auteur van een tweede brief) niet door dat mijn tekst geen ‘artikel’ maar een column is. Anders dan een artikel is een column ‘een kort stukje proza waarin de auteur zijn of haar mening puntig en uitdagend uiteenzet.’ Onvolledigheid (puntig) en eenzijdigheid (uitdagend) horen dan ook bij het metier van de columnist.
Afijn. De kritieken die De Rijk op mijn stuk geeft, zijn van twee verschillende niveaus: het is zowel feitelijke kritiek op wat ik schreef, als politieke kritiek op wat ik níet schreef, maar wat ik volgens hém had moeten schrijven. Op dat eerste kan en wil ik ingaan, op dat laatste helaas niet.
Wat zijn feitelijke kritieken betreft: De Rijk baseert zich daarbij niet op primaire bronnen maar op journalistiek werk en social media. Dat is natuurlijk prima. Ik doe dat echter anders. Ik baseer me expliciet op geverifieerde data. Bij deze feitelijke weerleggingen zet ik wat grafiekjes neer, dan is het meteen duidelijk.

Xander de Rijk: Bodelier betoogt dat Israël haar CO2 uitstoot verlaagt door kolen en olie te vervangen voor aardgas en zo met succes een energie transitie uitvoert.

Ja (wat betreft het eerste deel van de zin) en nee (wat betreft het tweede deel). Ja, Israël vervangt kolen en olie door gas. Zie staatje:

En ja: daarmee wordt de emissie van CO2 inderdaad teruggedrongen. Israël heeft in vergelijk met de drie buurlanden nog steeds de hoogste CO2 uitstoot (want ook de hoogste welvaart) maar Israël realiseert inmiddels ook de grootste  reductie. Zie onderstaand grafiekje.

Nee, Israël voert daarmee geen succesvolle energietransitie uit, gebaseerd op mitigatie (fors terugdringen van CO2, nodig om akkoorden van Parijs te halen) Voor zo’n  werkelijk succesvolle transitie zou Israël niet over moeten schakelen op gas, maar op bijvoorbeeld kernenergie. Of  op een combinatie van zon en wind, met kernenergie als back load. Dat Israël geen succesvolle energietransitie doorvoert, is overigens precies wat ik in mijn column beweer. In plaats van op mitigatie zet Israël in op adaptatie.

Xander de Rijk: De gevolgen van de klimaatverandering wil Israël opvangen door niet de CO2 uitstoot terug te dringen maar door adaptatie, op aanpassing aldus de schrijver. Een opmerkelijk standpunt voor iemand die uit een land komt waar het gebruik van aardgas in 2050 beëindigd moet zijn en nieuwe woningen niet meer op het aardgas aangesloten worden juist om verdere klimaatverandering tegen te gaan. Hebben wij het in Nederland dan niet begrepen?

Klopt, we hebben het in Nederland inderdaad niet goed begrepen. We hadden er beter aan gedaan door éérst alle kolencentrales te sluiten en de energieopwekking uit aardgas vooralsnog overeind te houden. De reden is heel simpel: per opgewekte eenheid energie, stoot opwekking uit kolen dubbel zoveel CO2 uit dan door opwekking uit gas.

Ik ben zonder meer voor zon en wind, maar we blijven een energiebron nodig hebben de zgn ‘back load’ voor het moment dat de zon niet schijnt en de wind niet waait. Het meest ideale is kernenergie, met vrijwel geen uitstoot van CO2, de beste verwerking van afval en een zeer gering grondgebruik. Omdat politiek Nederland daar (nog) niet aan wil, is  was het beter geweest om daarvoor gas als ‘back load’ te blijven gebruiken. Enfin Nederland doet dat dus niet en Israël dus wel. Ik denk dat Israël een meer verstandige keuze maakt.

Onderstaand plaatje toont het koolstofgehalte per energiebron. Van de drie fossiele brandstoffen is gas dus het meest koolstofarm en daarmee, na verbranding, ook het meest koolstofdioxide-arm. Israël doet er, kortom, goed aan om van kolen en olie terug te schakelen naar gas. Maar, nogmaals, beter was het geweest om meteen door te schakelen naar kernenergie of een combinatie van kern met zon en wind.

Niet alleen ontkent Bodelier de schadelijkheid van het gebruik van aardgas voor het klimaat

Nee hoor, die ontken ik helemaal niet. Ik zeg alleen dat gas minder schadelijk is dan olie en kolen. En elke ton CO2 die je minder uitstoot, is mooi meegenomen.

hij gaat ook voorbij aan waar Israël het aardgas vandaan haalt. Het “CO2 arme” aardgas wordt vlak voor kust van Gaza opgepompt uit het Gaza Marine gasveld.
De opbrengst komt ten goede aan Israël en het gasbedrijf dat het oppompt en distribueert. Israël deelt het gasveld met de Palestijnse Autoriteit maar belet de exploitatie van hun deel van het gasveld en pompt het van haar kant leeg met als gevolg dat de bewoners van Gaza en de Westoever, zo ‘n 5 miljoen inwoners, hier op generlei wijze van profiteren. Voor meer achtergrond informatie bekijk de documentaire “The Gaza gas deal” van Aljazeera.

Dit zou dus betekenen dat Israël aan CO2-reductie doet ten kosten van de Palestijnen in Gaza? Gelukkig klopt dat niet. Israël haalt haar gas volledig uit gasvelden voor haar eigen kust. De grootste gasvelden (dat zijn Tamar, Aphrodite en Leviathan in de zgn. energiedriehoek) exploiteert Israël bovendien samen met buurlanden Griekenland en Cyprus.
Juist dat ‘Gaza Marine’ veld voor de kust van Gaza wordt als énige gasveld in die kuststrook niet geëxploiteerd. (Waarom dat niet gebeurt, is een weer een verhaal op zich.)
Zie hier een kaartje van de Israëlische gasvelden in de Middellandse Zee. In rood de gasvelden, in geel de concessies en de namen van de exploiterende maatschappijen. Met Gaza Marine voor de kust van de Gazastrook gebeurt niets.

En passant noemt Bodelier Israël “het van alle kanten bedreigde landje”. Dat is feitelijk onjuist. Israël heeft vredes akkoorden met Egypte en Jordanië gesloten. Ook omdat beide landen militair geen partij zijn voor Israël vormen ze geen enkele bedreiging. Met deze toevoeging maakt Bodelier zich schuldig aan stemmingmakerij.

Met aan ‘alle kanten bedreigd’ bedoel ik niet de bedreiging door de buurlanden. Nergens heb ik het over Jordanië en Egypte. Ik doel expliciet op de dreiging door Iran via Hezbollah in het noorden en Hamas in het zuiden. (Zie bijvoorbeeld deze studie over de enorme slagkracht van Hezbollah op dit moment, het is een artikel uit het gerenommeerde Jane’s Intelligence Review.)
Over die dreiging schreef ik in mijn column van 14 maart jl. Bij Hamas en Hezbollah kunnen we ook nog ‘Al-Qaida in de Sinai’ en de blijkbaar toenemende wapensmokkel vanuit Iran via Syrië en Jordanië naar de ‘Al-Aqsa martelarenbrigades’ op de Westbank optellen. (‘Blijkbaar’, want er zijn nog geen geverifieerde data over). Deze smokkel is overigens de reden waarom de Israëlische regering nu de Jordaanvallei wil annexeren. Daarmee sluit ze de grens met Jordanië effectief af. Met stemmingmakerij heeft dit allemaal niets te maken. Wel met feitelijke ontwikkelingen en dreigingen.

Ten slotte komt Bodelier met de stelling dat Israëli’s zich kunnen aanpassen. Inmiddels produceren ze 75% van al het drinkwater via ontzilting. Dit water komt alleen nauwelijks ten goede aan bijna de helft van de bevolking: de Palestijnen. Sterker Israël heeft een beleid gericht op het ontnemen van water van de Palestijnen. Zie bijgevoegd een artikel uit het NRC en bekijk deze video van Jewish Voice of Peace: https:///JewishVoiceforPeace/videos/10154983196494992/
En de situatie in Gaza is nog erger, zie: https://www.middleeasteye.net/video/gaza-undrinkable-water-land-under-siege Bodelier verzuimt dit te melden en zijn artikel is daarom onvolledig en eenzijdig.

Tja, nu wordt het lastig.
Ging het bij het vermeende leegpompen van het Gaza Marina-veld nog over iets wat ik in mijn behandeling van de klimaatpolitiek van Israël mogelijk over het hoofd had kunnen zien; nu gaat het over een onderwerp dat ik simpelweg niet behandelde omdat het er voor deze column over klimaat niet toe doet. Sterker nog: De Rijk gaat hier in op iets waarover ik níet heb geschreven (de watertekorten bij de Palestijnen).
Daarmee stoten we op een probleem waar iedereen die schrijft, spreekt of doceert mee worstelt, want hoe lang of kort een verhaal ook is, je moet keuzes maken en daarbij laat je altijd meer weg dan je opschrijft. En dat geldt zeker voor een minicolumn van 350 worden. Het is al puzzelen met woorden om überhaupt een verhaal over klimaatmitigatie en adaptatie binnen dat beperkte format verteld te krijgen. Een stuk over de watertekorten op de Westbank en in Gaza en de rol van Israël daarin zou een volledig nieuwe column vereisen.
Daar komt in mijn geval bij dat ik expliciet kies voor invalshoeken die in Nederland nog maar amper bekend zijn. Iedereen die Israël of Palestina nooit bezocht (en het dus hebben moet van de media of actiegroepen als The Rights Forum) denkt dat alles in het land draait om het conflict tussen beiden volkeren. Waarbij het bovendien volstrekt helder lijkt te zijn wie de goeie en de kwaaie peer is. Zo denkt iedereen te weten dat Israël de Palestijnen enorm onderdrukt, op alle fronten afknijpt, uitmoordt en wat al niet.
Even los van wat daar van waar is (het conflict tussen beiden is vele malen complexer en gelaagder dan De Rijk suggereert, en ik weet dat omdat ik er al dertig jaar rondloop en dat zowel doe in het Palestijnse als in het Israëlische deel), koos ik nu juist voor vier columns die thema’s behandelen waar bij ons maar amper over wordt geschreven en nagedacht.
29 februari: Enorme verandering in geweldsopvattingen in het christendom.
7 maart: Alsmaar ‘moderner denken’ in de Arabische wereld. 
14 maart: Hamas en Hezbollah, de vijand van de Palestijnen ‘van binnenuit’.
22 maart: Het potentiële succes van klimaatadaptatie en ontzouting in Israël.
Voor mensen die zich met hart en ziel aan de Palestijnse zaak hebben verbonden, is het waarschijnlijk onverteerbaar dat ik de ruimte die ik ter beschikking heb niet gebruik om het leed van Palestijnen nog eens voor het voetlicht te brengen of Israël de les te lezen. Dat ik daar niet voor kies, is nu eenmaal de vrijheid die een journalist en columnist heeft om zijn eigen thema’s inclusief de behandeling ervan te kiezen. Daarom ga ik ook nu niet in op iets wat ik niet geschreven en niet beweerd heb.

Het heeft er alle schijn van dat hij een aangeleverd stukje van het Ministerie van Informatie van Israël overneemt. Dat is geen journalistiek of een reisverslag. Dat is verspreiding van propaganda: hasbara. Dat heeft geen toegevoegde waarde immers u kunt de mail met de tekst ook zo overnemen. Daar hoeft Bodelier niet voor naar Israël.
Het is onbegrijpelijk dat een kwaliteitskrant als het Financiële Dagblad tot dit niveau van “verslaggeving” afzakt en geen ruimte biedt voor een volledig verhaal over dit land en haar problematiek.
In afwachting van uw reactie,
Met vriendelijke groet,
Xander de Rijk

Dat is een interessante opmerking. Ik ben erg benieuwd naar het onderliggende stukje van dat ministerie. Wellicht kan Xander de Rijk het me even toesturen?
En… hasbara… die term wordt vrij exclusief gebruikt door de pro-Palestijnse actiegroep The Rights Forum, geleid door Gerard Jonkman, die vorige week zowel een brief op poten naar de redactie van het FD stuurde als een brief naar mijn privémail. Hasbara is een term die door deze organisatie exclusief wordt ingezet om alles mee te diskwalificeren dat The Rights Forum niet zint.
Al googelend zie ik dat ook Xander de Rijk bestuurslid van deze organisatie is. Van Israël wordt wel gezegd dat het zijn propaganda goed op orde heeft, The Rights Forum hoeft er in elk geval niet voor onder te doen. Nu de feiten nog.

***

De tweede brief is van Gerard Jonkman, directeur van TRF en is getiteld ‘Jodenhaat of Hasbara-praat’. Deze brief aan de hoofdredactie van het FD werd overigens begeleid door een persoonlijke brief aan mij. Hieronder plaats ik enkele fragmenten uit mijn persoonlijke reactie aan Jonkman. Ik sla een familiaire toon aan, omdat Gerard Jonkman en ik elkaar enigzins kennen.

Beste Gerard
Goed dat je reageert op mijn stukje. Klopt het dat dit ook je taak is als nieuwe leider van het Rights Forum?
Ik weet niet precies waar ik moet beginnen met antwoorden. Laat ik eerst zeggen dat ik het jammer vindt dat je meteen op de man speelt. Ik zou Israëlische propaganda verspreiden, ik heb geen kennis van de geschiedenis (weet zelfs het verschil tussen anti-zionisme en anti-semitisme niet) etc. Dat is jammer omdat het me de lust ontneemt om inhoudelijk op je verhaal in te gaan.
(…) Al sinds Sabra en Shatila, ik was 21 toen, houdt de verhouding Israël-Palstijnen me bezig. In mijn laatste boek (Kosmopolieten) geef ik zelfs forse kritiek op de verder door mij bewonderde Joodse filosoof Emmanuel Levinas omdat hij zich in ’82 niet onomwonden tegen de slachtpartijen  afzette.
(…) een discussie zoals wij nu gaan voeren is lastig, omdat jij er emotioneel diep inzit, en ik ook. Wellicht kun jij je dat van iemand ‘aan de andere kant’ niet voorstellen, maar zo is het wel. Ik ben net zo betrokken en lichtgeraakt rond dit thema als jij dat bent. Zoals jij je met hart en ziel verpandde aan het ellendige lot van mensen in vluchtelingenkampen, zo verpandde ik me aan dat van de overlevenden van de concentratiekampen. Zoals jij waarschijnlijk wil dat alle Palestijnen terug kunnen naar Palestina, zo wil ik geen tweede Auschwitz.
Dat neemt allemaal niet weg dat ik het schandalig vindt hoe de Westbank wordt geannexeerd door die settlers, dat ik de schending van de meest elementaire rechten van mensen in Ramallah of Nablus volledig afkeur, dat ik de pest heb aan die rechtse partijtjes waar de Likud het van moet hebben en zo voorts.
Maar, en hier ligt waarschijnlijk het grote verschil tussen ons, ík denk dat het zo uit de hand is gelopen omdat de Palestijnse leiders consequent weigeren om politiek te denken, dat ze nooit zijn afgeweken van hun standpunt dat de ‘zionistische entiteit’ moet verdwijnen, dat ze altijd hebben geweigerd om concessies te doen (dat eeuwige ‘recht op terugkeer’) en om het leed van Israël te aanvaarden. Van Arafat tot Nasrallah hebben zij de rechtse haviken onder de Israëliërs alleen maar in de kaart gespeeld. Met een minder gewelddadige en veel politieker aanpak hadden ze daarentegen het linkse kamp binnen Israël kunnen versterken. Afijn, dat is de discussie die ik in een aantal stukken die nog moeten worden gepubliceerd ga aankaarten.
Van wat je me allemaal voor de voeten werpt, pik ik er een ding uit. Zo kapittel je me dat ik niet weet wat antisemitisme is. Je legt dan uit dat dat gaat over het joodse geloof. Wel, dat is niet zo. Dat verschijnsel heet anti-judaïsme. Antisemitisme gaat over het joodse ‘ras’. Zelfs de nazi’s waren niet tegen het joodse geloof, Naar verluid studeerde Eichmann judaïca bij een rabbijn. En tegelijk regelde hij de vernietiging van de Europese joden.
Iets vergelijkbaars hoor ik ook uit de mond van nogal wat Palestijnen die ik spreek, de afgelopen maand in Libanon maar eerder ook op de Westbank (mijn omgekeerde kruistocht gaat niet door Gaza) en in al die jaren dat ik me ermee bezig hou. Palestijnen zeggen telkens weer dat ze niet tegen joden zijn, die immers ook een volk zijn van het boek, kinderen van Abraham et cetera. Maar ze zijn wél tegen de zes miljoen zionisten die Palestina bezetten. En die moeten natuurlijk allemaal weg, terug naar huis. Liefst vrijwillig, dat spreekt. Zo niet, dan met geweld.
Zoals Sahar, een Palestijnse met wie ik uitgebreid praatte in café Hamra zei: ‘if they don’t go voluntarely, then we have to kill them’. Tja. Even daarvoor benadrukte ook Sahar dat ze niks tegen joden had. Ze kende er zelf een (één!) die ze tot haar ontsteltenis nog aardig vond ook. Wel, hoe je het ook noemt, dit vinden de Israëli’s helemaal niet leuk en het bevordert bepaald niet het open gesprek over rechten voor de Palestijnen, gelijke behandeling, een eigen staat enzovoorts.
Overigens denk ik helemaal niet dat vrouwen als Sahar op het punt staan Israëli’s om te leggen. Maar wat ik wel merkte, bij haar en bij de meeste andere Palestijnen, is dat ze geen flauw benul hebben dat die Israëli’s gewone mensen zijn, van vlees en bloed, met kinderen en grootouders, en vooral, met een geschiedenis, net als zij zelf. Jij zult nu tegenwerpen dat de Israëli’s de Palestijnen al evenmin herkennen als medemensen, en daar ben ik het dan weer helemaal met jou over eens. Dít is, wat mij betreft en op dit moment, het grootste onderliggende probleem. Die twee groepen zijn zo uit elkaar gespeeld, dat ze elkaar niet meer zien als politieke vijand (waar je mee moet praten om tot overeenstemming te komen) maar als aartsvijanden die je alleen maar kunt onderdrukken of uitroeien.
En dan nog even dit. Waar in mijn column lees je in godshemelsnaam dat ik het over ‘de Palestijnen’ heb? Ik schreef heel expliciet en heel nauwkeurig over Hamas, de Islamitische Jihad, de Al-Aqsa Martelarenbrigade en Hezbollah. Nergens, maar dan ook nérgens heb ik het over gewone Palestijnen die hun kinderen de grens over sturen om te worden doodgeschoten. Ik heb het over dit soort radicale bewegingen die er blijkbaar wél alles aan doen om hun doelstellingen, de vernietiging van Israël, te verwezenlijken, inclusief het opofferen van hun eigen zonen. Hartelijks, Ralf