Financieel Dagblad, 9 mei 2020
Ik zie geen boeken op het Martelarenplein in hartje Beiroet. Toch moeten ze er zijn. Dit geldt zeker voor één boek. Dat is ‘Verlichting Nu’ van Steven Pinker. Overal in Libanon, maar vooral op dit Martelarenplein, wordt sinds oktober 2019 fors gedemonstreerd. Op twitter lees ik dat een ideële organisatie met de naam ‘Ideas beyond borders’ hier de Arabische vertaling van Pinkers grote boek uitdeelt.
Ook al kom ik op het plein geen boeken tegen, toch vind ik het verspreiden van ‘Verlichting Nu’ een uitstekende zet. Een betere handleiding voor een betere wereld dan juist deze bestseller is maar amper denkbaar.
‘Libanon’, zo zeggen de jongeren op het Martelarenplein, ‘is een ramp’. Het land ligt economisch op zijn gat, mensen kunnen al maandenlang niet meer bij hun geld en er heerst honger. Bovendien hebben teveel obscure groepen hier een vinger in de pap. De Libanese regering is corrupt of besluiteloos en hoogstwaarschijnlijk beiden. Volgens de jongeren moet alles moet op de schop. Ze spreken daarom van ‘Revolutie’ en nogal wat Libanezen zeggen het hen na.
Nu ligt Libanon in een, laten we zeggen, niet al te verlichte omgeving. Volgens het ‘Arab Human Development Report’ van de Verenigde Naties woont niet meer dan 0,5 procent van de wereldbevolking in de Arabische wereld. En toch is de regio waar ik nu doorheen wandel wereldwijd goed voor 45 procent van alle terroristische aanslagen, 58 procent van alle vluchtelingen en 69 procent van alle oorlogsslachtoffers. Hier in Libanon, met Hezbollah en IS letterlijk om de hoek, is het dan ook niet ondenkbaar dat religieuze extremisten deze revolutie kapen.
Behalve materiële omstandigheden, zijn het vooral foute ideeën die mensen vatbaar maken voor extremisme. Heel wat betere ideeën, zijn die van de Verlichting. Het zijn ideeën die cirkelen rond het bevorderen van vrijheid, van wetenschap, van humanisme en van vooruitgang.
Miljoenen hebben nog steeds geen toegang tot deze ideeën. Juist zij zijn een ideale prooi voor autoritair denkende en mensenrechten schendende extremisten. Vooralsnog zeggen de jonge demonstranten op Martelarenplein wars te zijn van elk religieus fanatisme. Het komt erop aan dit zo te houden. En het uitdelen van Verlichting Nu is daartoe een mooie aanzet.