2024, een jaar vol oorlogen, klimaatverandering en populisme, was voor velen deprimerend. Het ondergangsdenken groeit, schrijft Ralf Bodelier. Dat is niet alleen onterecht, het is ook gevaarlijk.
Ralf Bodelier. Regionale kranten, december 2024
Het is alweer december. Ons jaar is vrijwel voorbij en we constateren dat we er niet goed voorstaan. In de kranten, op het journaal en in onze social media zien we verschrikkelijke beelden uit Gaza en Oekraïne. We horen doorlopend over een dramatische klimaatverandering, we zien miljoenen mensen op de vlucht, vrezen een regering Trump en zien het kabinet Schoof naar de uitgang struikelen.Er ontstaat een ware ondergangsstemming, althans onder intellectuelen. Onder schrijvers, columnisten en filosofen. Steeds vaker spreken zij over een aanstaande apocalyps.
Zo schrijft bestsellerauteur Roman Krznaric in zijn ‘Geschiedenis voor morgen’ dat we een ‘beschaving zijn op de rand van de afgrond’. Filosofe Lisa Doeland meent in haar boek ‘Apocalypsofie’ dat ons ‘uitsterven onvermijdelijk is’. In het NRC verheugt columniste Carolina Trujillo zich al op het naderende einde ‘Hoe sneller we de pijp uitgaan hoe beter’.
Twijfelen over kinderen
Hun ondergangsdenken blijft niet onopgemerkt. Vier op de tien mensen in vruchtbare leeftijd vragen zich af of ze nog wel kinderen willen. Ze twijfelen of er voor hun nazaten een toekomst is, sommigen zien kinderen bovendien als kleine ‘CO2-fabriekjes’. Want wie leeft, gebruikt energie en die energie is vooralsnog fossiel. De tijden voelen gitzwart. ‘Vooruitgang’ lijkt een term van gisteren. Wie zich vandaag ‘optimist’ noemt, wordt meewarig bekeken.
Het is niet makkelijk om de moed erin te houden. Toch is er volop reden om dat wél te doen. Wie verder kijkt dan de alarmberichten, ziet dat veel meer goed gaat dan slecht. Ondanks Trump, oorlogen en klimaatverandering, blijven we, wereldwijd, onze levens verbeteren. Gemiddeld werden we ook in 2024 welvarender, gezonder, veiliger, slimmer en veiliger. Dat blijkt uit samengebrachte cijfers op de website Our World in Data.
Een baby die in 2024 geboren werd, mag erop rekenen 58 dagen ouder te worden dan een baby die in 2023 werd geboren. In die 58 dagen toegenomen levensverwachting zit alles. Afgelopen jaar was er weer minder armoede, minder kans om te sterven aan infectieziekten, minder kans om te worden vermoord of om in een verkeersongeval om het leven te komen, minder kans om te sterven aan stormen, droogtes, overstromingen hittegolven.
Geen betere tijd voor kinderen
De lijst is lang. Wellicht is onze tijd wel de beste tijd om kinderen op de wereld te zetten. Dat we nog steeds vooruitgang boeken, betekent overigens niet dat áltijd, álles, óveral en voor iederéén beter wordt. Dan zou vooruitgang geen vooruitgang zijn maar een mirakel. Ook is vooruitgang geen vanzelfsprekendheid. Vooruitgang is wat we er, met zijn allen en elke dag opnieuw, van maken.
Juist dat maakt het ondergangsdenken zo problematisch. Wie werkelijk denkt dat er geen toekomst meer is, zal zich nog maar amper inzetten voor een betere toekomst voor iedereen.
Twee varianten zijn mogelijk. De eerste is lamlendigheid. Wanneer we toch gedoemd zijn, waarom zouden we dan nog overeind komen, gaan studeren, politiek actief worden en kinderen nemen? Laten we dan vooral gaan dansen, nietsnutten en bingewatchen. Een tweede variant is militant radicalisme. Zo pleit, bijvoorbeeld, Extinction Rebellion voor een wereldwijde ‘Klimaat- en Ecologische Noodtoestand’ om de uitstoot van CO2 per direct terug te brengen naar nul. Zo’n wereldwijde noodtoestand zou ons overleveren aan een dictatoriale overheid. En het radicaal stoppen met het verstoken van fossiele brandstoffen zou leiden tot het uitsterven van het grootste deel van de mensheid.
Wat we nodig hebben zijn krachtige politici met goede plannen, een gezonde dosis relativering en een stevige aanmoediging om zelf de handen uit de mouwen te steken.