Ralf Bodelier, Financieel Dagblad, 23 januari 2021
Donald Trump is geen president van de Verenigde Staten meer. Hoe was het mogelijk dat in 2016 70 miljoen Amerikanen kozen voor deze malloot? Waren veel van zijn kiezers geen slachtoffer van nepnieuws, verspreid door social media? Fake news over Hillary Clinton die tegenstanders liet vermoorden, het bloed van baby’s dronk en miljoenen aannam van obscure Arabieren?
Dat hád kunnen verklaren waarom zovelen kozen voor Trump. Wellicht was hij een opgeblazen clown, maar hij runde tenminste geen satanistische pedofielenclub in de kelder van een pizzeria.
Zolang media bestaan, verspreidt een deel van hen leugens en verzinsels. De nieuwe social media kenden in 2016 een ware uitbarsting van nepnieuws. Ongefilterd gaven Twitter, Facebook en Instagram alles door wat werd gepost. Uit onderzoek blijkt dat eind 2016 zes procent van alle twitterberichten bestond uit nepnieuws, gericht op het affakkelen van Clinton.
Maar de onderzoekers ontdekten ook dat 80 procent van dat nepnieuws door maar 1 procent van de twitteraars werd gelezen En dat niet meer dan 0,1 procent het vervolgens deelde. Blijkbaar staan we minder bloot aan nepnieuws dan we vrezen. Dat zou je bemoedigend kunnen noemen.
Anderzijds: sinds er media zijn, wordt tegen nepnieuws gestreden. In 2016 waren social media -allen ontstaan na 2006- nog doorgeefluiken van gevaarlijke flauwekul, ooit deden gedrukte media niets anders. Maar telkens weer zetten uitgevers van boeken, tijdschriften, kranten, rtv-programma’s een stap vooruit. En vandaag zijn redactiestatuten, ombudsmannen, hoor-en-wederhoor, fact checking en rectificaties volstrekt normaal.
Binnenkort behoort ook de uitbarsting van fake news op social media tot het verleden. Nu al blokkeren Twitter en Facebook nepnieuws dat kan leiden tot religieus of politiek geweld. Ook overheden grijpen in. Duitsland kent sinds 1 januari een wet die social media verplicht alles te verwijderen dat lijkt op het verspreiden van gevaarlijke flauwekul. Laat een techbedrijf dit na, dan mag het boetes tot vijftig miljoen euro verwachten.
Op social media vertrekt fake news voorlopig in de coulissen. Maar verdwijnen zal het nooit. Zoals ook het gevecht tegen fake news niet zal verdwijnen.