Ralf Bodelier, Financieel Dagblad, 19 december 2020

Komende week loop ik door het Kroatische Vukovar, het ooit zo barokke en welvarende grensstadje met Servië. In 1991 werd Vukovar de door Serviërs ‘etnisch gezuiverd’. In het stadje hoop ik me te verdiepen in de Joegoslavië-oorlog. Dat is dus voor volgende week.

Vooralsnog kijk ik uit een raam in Bačka Palanka, aan de Servische kant van de Donau. En nú mijmer ik over iets heel anders: over het verdwijnen van onze wreedheid. Waar zijn eigenlijk de duimschroeven, de wurgpaal, en de beulszwaarden gebleven? De schedelkrakers, de pijnbank en de kruisigingen? Het is een vraag die vaak bij me opkomt wanneer ik een kerk op afbeeldingen stuit van de man die 2000 jaar geleden zo gruwelijk werd gemarteld.

En ik loop nogal eens kerken binnen. Orthodoxe kerken, volgestouwd met iconen. De meest indrukwekkende zag ik in het Bulgaarse Sofia, in de crypte van de Alexander Nevski-kathedraal. Alle iconen in die crypte zijn gemaakt tussen de 9^e en de 19^e eeuw. En in die iconen draait het onthutsend vaak om excessief geweld.

Doorlopend wordt gestenigd, onthoofd, doormidden gezaagd, geradbraakt, verbrandt, gespietst en, uiteraard, gekruisigd. Die oude iconen openbaren een wereld waarin, tot ver in de 19^e eeuw, een mensenleven weinig kostte. Een wereld waarin feestelijk werd gevierendeeld, verdronken, opgehangen en levend gekookt. Waarin slavernij vanzelfsprekend was. En waarin mensen zich vermaakten door katten levend te roosteren.

En nu, aan de vooravond van mijn oversteek naar Kroatië, vraag ik me af: waar is al dit geweld gebleven? Nog maar een handjevol landen voeren de doodstraf uit. Slavernij is wereldwijd afgeschaft. In de meeste landen bestaan wetten om wreedheid tegen dieren te beperken. Het aantal landen waar wordt gemarteld is fors geslonken. En waar het toch nog gebeurt, proberen de beulen alles te verdoezelen.

Mijn werkhypothese: we werden in de laatste eeuwen onvoorstelbaar veel vredelievender, zachtmoediger en menselijker. En dat proces lijkt zich onverminderd door te zetten. Wreedheid wordt meer en meer het domein van een kleine groep criminele psychopaten. Ik ben benieuwd hoe ik deze werkhypothese ga matchen met de Servische wreedheden aan de overkant, in Vukovar.