Onze strijd tegen Islamitische Staat, is een strijd van idealen, waarden en ideeën, meent Ralf Bodelier. En die strijd start in ons onderwijs. [Regionale dagbladen, 11 oktober 2014]
Vanzelfsprekend kan ‘Islamitische Staat’ worden verslagen. De amper 20 duizend amateursoldaten, gerekruteerd uit maar liefst 80 landen, zijn uiteindelijk geen partij voor de machtige coalitie met hun commando’s, inlichtingendiensten, F16’s en tomahawks. En dat geldt desgewenst ook voor Boko Haram, voor Al Shabaab, voor Jabhat al-Nusra en al die andere islamitische terreurgroepen. Maar een militaire overwinning zal van korte duur zijn. Uit de as van IS of al-Nusra zullen weer nieuwe organisaties verrijzen. Deze zullen opnieuw duizenden strijders uit tientallen landen aantrekken. Ook zij zullen vele duizenden de dood injagen. Deze wereldwijde sympathie voor IS is niet alleen levensgevaarlijk. Ze zou ons ook aan het denken moeten zetten.
Wat is er toch in de meer dan 4000 jonge, Europese moslims gevaren dat ze huis en haard verlaten om te vechten voor IS? En wat is er gebeurd met vele honderdduizenden moslims die deze stap niet zetten, maar wel bewonderend naar deze strijders opkijken? Waarom zijn wij er niet in geslaagd om onze landgenoten te overtuigen van idealen als vrijheid van godsdienst, van mensenrechten, van democratie en respect voor andersdenkenden?
Ik stel mezelf deze vraag op een avond dat ik mijn dochter op 3-VMBO overhoor voor haar proefwerken Duits en scheikunde. Het proefwerk Duits bestaat uit het leren van woorden en naamvallen. En scheikunde uit het van buiten leren van het periodiek systeem. Het is kennis die ze láter, misschien, hopelijk, nodig heeft om een vervolgopleiding te doen, een baan te vinden en een inkomen te verdienen. Maar het heeft weinig te maken met het volle leven hier en nu. 
Het heeft weinig of niets te maken met het feminisme van actrice Emma Watson, met de Ebola-epidemie, met de humanistische koers van paus Franciscus, met de opmars van ISIS en de verlamming van de Veiligheidsraad. Laat staan dat mijn dochter op school wordt geïnspireerd door idealen over een rechtvaardige samenleving, dat ze wordt aangezet om politiek actief te worden of dat iemand haar meeneemt in de wereld van filosofie, religie, levensbeschouwing, kunst en cultuur.
Ik stel me een leeftijdsgenoot van mijn dochter voor en noem hem Mohammed. Ook hij zit op 3 VMBO, maakt zijn proefwerken Duits en scheikunde en ook in zijn klas gaat het maar zelden over IS, over democratie, over mensenrechten, over Emma Watson of over internationale politiek. Maar op zijn smartphone bekijkt hij filmpjes over het weigeren van donkere jongeren in discotheken. Mohammed vreest dat niemand hem een stageplaats of vakantiebaantje zal gunnen. Bij het avondeten hoort hij zijn opa vertellen over de warme saamhorigheid onder moslims en de poëtische schoonheid van de Koran. De God van de Koran denkt niet in kleuren en rassen, zegt hij. Op Al-islaam.com leest Mohammed dat hij kans maakt op het paradijs, hoe vaak hij in Nederland ook wordt afgeserveerd als kutmarokkaan Wanneer hij ‘s avonds naar Al Jazeera kijkt, ziet hij hoe Israël de Gazastrook bombardeert. En hij hoort zijn grootvader uit de koran citeren. ‘O moslim, hier is een jood, kom en dood hem’.
Waartoe voeden wij onze jongeren eigenlijk op? Waarom verplichten wij hen om jaar in, jaar uit naar school te gaan? Doen we dat enkel om hen af te richten voor de arbeidsmarkt? Of willen we hen voorbereiden op een leven als kritische, betrokken en democratische burgers? Het antwoord is bekend. Van middelbare school tot universiteit gaat het allang niet meer over waarden, ideeën en idealen. En dat terwijl nét jonge mensen op zoek zijn naar waarden, terwijl net zij verlangen naar nieuwe ideeën en zich maar al te graag willen laten bezielen. Uit een groot onderzoek naar de ‘burgerschaps vaardigheden’ van 38 landen, bungelen Nederlandse 14-jarige scholieren volledig onderaan. Onze, Nederlandse scholieren weten maar amper hoe de democratie werkt, ze zijn vrijwel niet geïnteresseerd in politiek, ze voelen zich niet geroepen zich op latere leeftijd in te zetten voor de maatschappij en ze hechten opvallend weinig waarde aan de rechten van minderheden.
Welke volwassenen, behalve, hopelijk, hun ouders, gaan nog wél met jongeren over deze thema’s in gesprek? Wie verder, vertelt mijn dochter dat het belangrijk is om voor andere mensen op te komen, om zich politiek te engageren, naar het journaal te kijken en zich te verdiepen in klimaatverandering en feminisme? Wie pakt Mohammed onder de arm en leert hem over het verschil tussen democratie en tirannie? Wie leest hem voor uit Multatuli en neemt hem mee naar het Milieucafé of naar een raadsvergadering?
Democrats are made, not born, schreef de grote pedagoog John Dewey. Om vrijheid, humaniteit en democratie te kunnen waarderen, moet je op zijn minst weten waarvoor zij een alternatief vormen. Wie geen kennis kan nemen van de grote denkbeelden, dromen en waarden onder de westerse samenleving, kan zich er ook niet bij betrokken voelen. Wanneer het ons niet meer lukt om ons onderwijs weer op te laden met onze waarden en idealen, dan zal dit vacuüm steeds vaker worden gevuld met kwaadaardige ideologieën waaronder die van het islamitisch terrorisme.
Ralf Bodelier is hoofdredacteur van het Wereldpodium in Tilburg en gaf afgelopen jaar gastlessen op 15 scholen voor middelbaar en hoger onderwijs.
Hoi Ralf
Je spreekt wat mij betreft uit het hart. Dit zijn precies de thema’s die mij ook bezig houden en die ik samen met Franziska probeer over te dragen aan de kinderen. Helaas met weinig succes, er lijkt een desinteresse in dit soort thema’s bij de jeugd en in de maatschappij.Hopelijk blijf je geen roepende in de woestijn, wij roepen wel mee!!! Groet Robbert
Ha Robbert, ja, ook ik heb niet het gevoel dat Mirjam en ik veel bereiken hier aan de eettafel. Maar ik hou toch het optimisme dat wat gezaaid wordt, er uiteindelijk uitkomt. En ach, zoals wij ons als pubers afzetten tegen onze ‘ouderwetse’ ouders, zo moeten zij zich afzetten tegen die van hen 🙂 We houden moed! Hartelijks Ralf
“onze waarden en idealen”. Westerse waarden en ideologieën. Zijn die wel zo zaligmakend? Inquisitie, slavernij, kolonialisme, genocide, holocaust, Hiroshima, Vietnam, Palestijnen, Irak… Een pientere leerling weet dat. Wil die daarbij wel “betrokken” worden?
Als je in dit artikel tussen de tegels leest, lees je dat Westers = goed en islamitische regio = slecht. Alsof islamitische culuren geen humaniteit, ‘Multatuli’ en democratie kennen.
Vooralsnog komt dit artikel op mij over als geschreven vanuit een (gepriviligeerd) westers white supremacist standpunt. En: als je ‘onze manier’ maar overneemt dan kom je er wel. Terwijl die manier voor de helft net zo verwerpelijk is als, laten we het simpel houden, de helft van alle andere ideologiën dan de westerse. En, alsof wij hier in het westen niet racistisch zouden zijn.
Ik zou zeggen: strooi Mohammed geen zand in de ogen met westerse propaganda. De westerse waarden zijn niet zo geweldig.
“Onze Nederlandse scholieren” – daar ga je echt de fout in. Want darmee stel je dat Mohammed in wezen geen Nederlander is. Kortom, alles wat je denkt te propageren maak je hiermee kapot. Zolang je er van uit gaat dat Mohammed geen Nederlander is, zal hij zich ook nooit geaccepteerd voelen, punt.
Dat de “Nederlandse scholieren” zich zo weinig zouden interesseren voor politiek en weten hoe de democratie werkt is mijns inziens een foute conclusie. Het antwoord op de vraag hoe dat komt is daar de oorzaak van. Kinderen leren hier dat zij (toch) geen enkele stem hebben over wat er in Den Haag gebeurt, dat het altijd gaat om geld, en dat je kunt stemmen tot je een ons weegt, maar in de praktijk geen enkele stem hebt. Onze democratie is namelijk de macht aan de helft plus 1, en de rest is minderheid en moet maar schikken. Kinderen zijn slimmer dan je denkt en hun schijnbare nihilisme wordt gevoedt juist door de politiek, en de consumptiecultuur, die bepaalt dat je pas meetelt wanneer je geld hebt waarmee je spullen kunt kopen. Spullen die worden opgedrongen als ‘hun’ identiteit, lifestyle. En koop je die niet, dan doe je niet mee. Dan ben je een loser, een “onrendabele”.
Etcetera.
Sonja. Ik stel Mohammed niet tegenover de ‘Nederlandse scholier’, zoals jij suggereert. Hij ís een van die Nederlandse scholieren waar ik het over heb. En ja, ik zie inderdaad een duidelijk verschil tussen staten die zich expliciet islamitisch noemen -Islamitische Staat- en bijvoorbeeld Nederland. En dan: ‘onze idealen en waarden’ zijn bepaald niet uit de lucht komen vallen. Ze zijn ontsprongen uit de puinhopen van de grote wereldoorlogen, uit het verzet tegen de slavernij en kolonialisme.
Dus, wil je “Nederlandse scholieren”, en niet alleen Mohammed, dus alle “Nederlandse scholieren” geïnteresseerd krijgen in democratie en humaniteit, maatschappelijk betrokken krijgen, dan denk ik dat we allereerst maar eens moeten ophouden met de mythe dat de westerse waarden zaligmakend zijn, en dat andere culturen ook van die waarden hebben. Open hun hoofd voor de wereld, die veel groter is dan het Westen. Trek ze uit de verarming en verdomming van de consumptiemaatschappij, leer ze dat identiteit iets is dat ze zich niet moeten laten opdringen (om te kopen), maar dat ze dat in zichzelf moeten zoeken, en in hun relatie met de buitenwereld. Leer ze onafhankelijk, en vooral kritisch denken. Leer ze hoe de krant te lezen, en hoe ze feiten moeten interpreteren. Leer ze dat wat er in de krant staat tegenwoordig niet per sé waar hoeft te zijn. Wijs hen de weg om zelf bronnen te onderzoeken. En zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan…
Klopt allemaal. Ik kan het niet méér met je eens zijn….
“Waarom zijn wij er niet in geslaagd om onze landgenoten te overtuigen van idealen als vrijheid van godsdienst, van mensenrechten, van democratie en respect voor andersdenkenden? ”
Misschien omdat uit de praktijk blijkt, telkens weer, tot op de dag van vandaag, dat die idealen op een mythe zijn gebaseerd?
Dag Sonja, dank je wel voor je reacties. Uit het feit dat wij, Nederland, een rechts- en verzorgingsstaat kennen, een vrije pers, vrijheid van godsdienst, een politie die niet martelt, een krijgsmacht die vooral wordt ingezet voor vredesmissies of het beschermen van mensen, maak ík op dat onze idealen daadwerkelijk zijn omgezet in een menswaardige samenleving.
In Trouw van vandaag las ik het artikel van Ralf Bodelier,hoofdredacteur van Wereldpodium Tilburg.
Hij ergert zich aan het feit dat zijn dochter op 3 vmbo het periodiek systeem en Duitse woordjes moet leren. Hij vindt dat moslimkinderen beter af zouden zijn als er in plaats daarvan les zou gegeven worden over ethische onderwerpen.
Klinkt goed.
Probleem is echter dat schoolkinderen wel open moeten staan voor wat docenten hen willen bijbrengen.
Ikzelf heb met grote tegenzin in de jaren 45-50 op de HBS Duitse woordjes geleerd en ook ik heb daar toen het periodiek systeem moeten leren.
Het heeft wel geholpen om later via o.a. het periodiek systeem inzicht te krijgen in wat natuurwetenschap is, en het was prettig dat ik in staat was boeken te lezen in de Duitse taal.
In mijn schooltijd op een RK school werd nauwelijks iets verteld over evolutie, bij de bouw van het menselijk lichaam herinner ik mij een plaatje waarin de ligging van de hormoonklieren was aangegeven. Maar onder de navel hield het plaatje op. De RK signatuur van de school vond dat onderwerpen waar een leerling maar beter geen weet van kon hebben.
Toen ik later biologie ging studeren vond mijn moeder dat eng: ik zou wellicht te diep gaan nadenken.
In de tijd dat ik afstudeerde waren er nogal wat confessionele scholen waar de biologieleraar alvorens een aanstelling te krijgen moest beloven niet over evolutie en menselijke voortplanting te praten.
Toen ikzelf leraar biologie was op een openbare school kreeg ik een klacht van een Jehova-getuige: zij vond dat op een openbare school respect moest zijn voor ieders geloofsovertuiging en aangezien de Jehova`s de evolutietheorie raar vinden had ik mij daaraan maar aan te passen, vond de klager.
Een familielid, docent biologie op een VMBO-school in Amsterdam ervoer dat er grote weerstand was bij Moslimkinderen tegen de biologielessen;. Wat daar gedoceerd werd was tegen de Islam en ze weigerden aanvankelijk te luisteren. Pas toen de docent zei: je hoeft niet te geloven dat het waar is wat ik zeg, maar het is wenselijk dat je althans kennis krijgt van de denkwijze in de natuurwetenschappen, waren ze bereid naar de docente te luisteren. De leerlingen waren echt ervan overtuigd dat wanneer een chirurg een hartoperatie uitvoert hij/zij kan zien dat het gaat om een Moslim-hart: want daar staat duidelijk de naam Allah in te lezen. Dat was de waarheid, de docente vertelde in hun ogen onwaarheid.
In het Christendom is er veel verzet geweest tegen natuurwetenschap. Dat Galilei gelijk had werd pas schoorvoetend officieel toegegeven in de RK kerk in de twintigste eeuw. Darwin werd tot in de jaren vijftig beschouwd als een heel nare man die expres foute verhalen vertelde. Knevel heeft pas een jaar of tien geleden toegegeven dat evolutie wel een feit was.
In Christelijke kerken heeft men tot op de huidige dag grote weerzin tegen alles wat natuurwetenschap is. Terwijl natuurwetenschappelijk denken echt een in het westen ontstaan fenomeen is.
Moslims hebben een groot wantrouwen tegen alles wat westers en dus verderfelijk is. Vanuit die gedachtegang is het niet logisch te verwachten dat ze open staan voor begrippen als filosofie, kunst, cultuur, klassieke muziek, feminisme, vrijheid, humanisme, democratie.
Essentieel is dat een leerling open staat voor wat de docent zegt. Indien de docent zegt dat Madrid de hoofdstad van Spanje en de leerling wantrouwt de docent dan komt de boodschap niet over.
Toen ik in de eerste klas van de lagere school leesles kreeg geloofde ik de juffrouw voor de klas niet. Zij leerde mij letters,maar van mijn opa had ik ook letters geleerd. Na enkele maanden ontdekte ik dat ze allebei gelijk hadden: mijn opa had mij hoofdletters geleerd en de jufrouw kleine letters.
Bij de bespreking van het eerste rapport zei de juffrouw dat ik aanvankelijk koppig was geweest. Ik begreep dat niet, maar later begreep ik hoe dat zat: ik geloofde aanvankelijk niet dat wat de juffrouw zei waar kon zijn.
Terug naar de moslims op school. Zolang zij vrezen dat het periodiek systeem een onzinverhaal is, zullen ze niet open staan voor het verwerven van kennis daarover en zullen daardoor ook niet de ervaring hebben die ik had toen ik op de middelbare school begon te ontdekken hoe de wereld, kosmos, natuurwetenschap, structuren in materie in elkaar grijpen. Ik was nooit biologie gaan studeren, had nooit ínzicht gekregen in mogelijk verband tussen evolutie en normen en waarden.
De basis werd gelegd o.a. bij het leren van Duitse woordjes, het leren van de bouw van het periodiek systeem en de consequenties daarvan voor inzicht in natuurkunde en scheikunde en biologie.
Blijf vooral die basiskennis bijbrengen. Hopelijk komt wat Ralf Bodelier terecht zo belangrijk vindt ook nog eens terecht bij het gedachtegoed van moslims.
Met vriendelijke groet, Coen Rikkert de Koe