Ralf Bodelier, Financieele Dagblad, 2 oktober 2021
In 1941 telde Hongarije 825 duizend Joden. In 1945 waren er nog 260 duizend over. Alleen in Polen en de Sovjet-Unie werden meer Joden omgebracht. In Sopron, laatste stad voor ik de Oostenrijkse grens oversteek, leefde een van de oudste Joodse gemeenschappen in Hongarije. Van de ruim 2200 Joden in Sopron bleven er minder dan 200 over.
Verdwenen is het antisemitisme niet. Bijna de helft van alle Polen en vier op de tien Hongaren koestert antisemitische gevoelens. Maar liefst 49 procent van alle Hongaren meent dat Joden in het geheim de wereld besturen, aangevoerd door, uiteraard, de Joodse filantroop George Soros.
Antisemitisme, zo constateren onderzoekers, doet het goed in landen waar ook complottheorieën rondzwerven. Hongarije is zo’n land. Doorlopend voedt premier Orbán zijn volk met angst voor seksuele minderheden, migranten, moslims, kosmopolieten en Joden.
Niet meer dan 0,18 procent van de wereldbevolking is Joods. Juist het feit dat er zo weinig Joden zijn, maakt hen tot de ideale zondebok. ‘Als de Jood niet bestond, dan zou de antisemiet hem uitvinden’, stelde Jean-Paul Sartre eind 1944. Hij wees erop dat de antisemiet niet perse slechte ervaringen heeft met concrete Joden. De antisemiet hoopt vooral grip te krijgen op de wereld om hem heen. Bovendien is hij ‘bang voor zichzelf, voor zijn eigen ideeën, zijn eigen vrijheid, zijn eigen verantwoordelijkheden en zijn eigen eenzaamheid’. De antisemiet heeft het ‘idee van de Jood’ nodig om zijn wereldbeschouwing rond te krijgen en al wat hem angst aanjaagt een gezicht te geven.
Sinds 1945 kwam er nog een verklaring bij. Deze stelt dat Joden vandaag niet worden gehaat ‘ondanks’ Auschwitz’ maar ‘dankzij’ Auschwitz. Voor de antisemiet is het besef simpelweg ondraaglijk dat zijn geliefde Hongaarse stad, zijn mooie Poolse dorp of zijn warme familie heeft bijgedragen aan zo’n onvoorstelbaar misdrijf.
Wat ligt dan meer voor de hand dan dader en slachtoffer stuivertje te laten wisselen? Jezelf, je volk, je leiders of cultuur onschuldig te verklaren door de schuld van alle ellende weer bij de slachtoffers te leggen? Bij de staat Israël, bij Soros en bij het handjevol Joden in Boedapest? Het lukt de antisemiet maar niet om de Joden Auschwitz te vergeven.