Door Fanta Voogt. De Ingenieur, februari 2022
Theoloog, filosoof en journalist Ralf Bodelier is medeauteur van boeken met sprekende titels als Meer – hoe overvloed de wereld juist duurzamer en welvarender maakt. Hij geldt als een van de meest uitgesproken vertegenwoordigers van het ecomodernisme in Nederland.
U sluit een column in het Financieel Dagblad (13 oktober 2018) af met: ‘Wanneer we de aanbevelingen van Grenzen aan de Groei hadden gevolgd, dan zou onze wereld er heel wat anders hebben uitgezien.’ Hoe dan?
‘Dan was de economische groei tot stilstand gekomen en waren we in de jaren zeventig blijven steken. Dan we hadden we nog geen mRNA-vaccins gehad, geen TGV en geen internet. Maar veel belangrijker: dan had 40 à 50 procent van de wereldbevolking nog in extreme armoede geleefd. Net als in 1972. In de vijftig jaar sinds het verschijnen van The Limits to Growth hebben we, door flink door te groeien, ontzettend veel bereikt in de strijd tegen armoede, met name in Derde Wereldlanden. In de Westerse wereld zijn enorme stappen gezet op het gebied van natuurbescherming en het tegengaan van vervuiling. 1972 was het jaar dat ik als jongen het afval van mijn grootouders achter hun huis in de beek gooide. Een beek waarin geen vis meer te vinden was in die tijd, maar nu zwemmen er gewoon weer forellen. Ik kom uit de mijnstreek. Ik herinner me dat er in de winter een groengrauwe walm hing, afkomstig uit de schoorstenen van de met kolen verwarmde huizen.’
De auteurs benadrukken dat het rapport is bedoeld als waarschuwing, niet zo zeer als voorspelling. Is het niet zo dat mede dankzij die waarschuwingen een deel van de voorspellingen in het rapport niet is uitgekomen?
‘De uitputting van grondstoffen is het kernpunt in Grenzen van aan de Groei. En toch zijn we sinds de publicatie van het rapport steeds minder grondstoffen gaan gebruiken. Maar we zijn niet minder kwik gaan gebruiken omdat het kwik opraakte, wel omdat we erachter kwamen dat we ook thermometers konden ontwikkelen zonder kwik. We gingen minder koper gebruiken, omdat we veel snellere verbindingen konden maken met glasvezel dan met koperdraad. De reden dat we zijn overgestapt op kernenergie of windenergie, is niet omdat de olie opraakte. Het punt is dat de uitputting van grondstoffen nooit een hoofdrol heeft gevormd bij al die die veranderingen. En ook Grenzen aan de Groei is niet de drijvende kracht geweest. U kent de uitspraak wel: het stenen tijdperk is niet ten einde gekomen omdat de stenen op waren. Die veranderingen zijn er gekomen omdat we betere technologieën hebben ontwikkeld.’
Heeft het rapport de mensheid de verkeerde kant opgestuurd?
‘Niet in het Westen want we hebben we de voornaamste aanbeveling gelukkig niet opgevolgd: stoppen met economische groei. Maar de rapporten van de Club van Rome hebben elders wel een dramatisch effect gehad. Mankind at the Turning Point met zijn uitspraak ‘de wereld heeft kanker en de kanker is de mens’ heeft de Chinese overheid geïnspireerd tot de eenkindpolitiek en het plegen van 300 miljoen gedwongen abortussen.’
Is er ook iets waar u zich wel zorgen over maakt?
Zeker. Een van de grootste dingen waar ik me zorgen over maak is dat de vrijheid van meningsuiting in steeds meer landen beperkt wordt. Heel sterk in de oude communistische landen: China en Rusland, maar ook in landen die inmiddels in de Europese Unie zitten zoals Hongarije en Polen. Op dat vlak heeft de wereld de afgelopen jaren achteruitgang geboekt. Nog belangrijker dan technologische vooruitgang, economische groei, herverdeling of het tegengaan van verspilling is dat we over die thema’s vrij kunnen praten. Dat is voor mij de motor achter de vooruitgang.
Dat antwoord komt sterk overeen met het antwoord van Wouter van Dieren op mijn laatste vraag.
‘Ik denk dat Wouter van Dieren en ik dezelfde uitgangspunten hebben en doelen nastreven. Alleen over de vraag hoe we die denken te bereiken hebben we verschil van mening.’